Trong 54 hồ sơ ứng cử giải thưởng, nhiều công trình được đăng tải trên tạp chí quốc tế uy tín, có tiềm năng ứng dụng vào cuộc sống.
Sáng 18/5, Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức vinh danh ba tác giả có công trình xuất sắc giành giải thưởng Tạ Quang Bửu. Phó thủ tướng Vũ Đức Đam, Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Chu Ngọc Anh cùng đại diện các bộ, ngành, đông đảo nhà khoa học đã tham dự.
Chọn lựa trao giải khó khăn
GS Nguyễn Đức Chiến, Phó chủ tịch Hội đồng giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2018, cho biết từ 54 hồ sơ tham dự, hội đồng chuyên ngành lựa chọn 9 đề cử xét giải. Quá trình xem xét, Hội đồng cân nhắc rất kỹ những đánh giá của hội đồng khoa học chuyên ngành, chuyên gia phản biện trong và ngoài nước.
Hội đồng nhận định, các công trình được đề cử có chất lượng tốt, đồng đều, được đăng tải trên tạp chí hàng đầu chuyên ngành theo xếp hạng của SCImago (Tây Ban Nha). Bên cạnh giá trị khoa học, nhiều công trình có tiềm năng ứng dụng cao. “Nhiều công trình tốt cả về chất lượng khoa học và tiềm năng ứng dụng nên việc lựa chọn trao giải là một khó khăn”, ông Chiến nói.
Phát biểu tại buổi lễ, Bộ trưởng Chu Ngọc Anh đánh giá cao công trình đoạt giải. Qua 5 lần xét tặng, 14 nhà khoa học đã giành giải thưởng. Trong đó, GS Phan Thanh Sơn Nam và PGS Nguyễn Sum được tạp chí Asian Scientist đánh giá nằm trong top 100 nhà khoa học có ảnh hưởng của châu Á năm 2017 dựa trên công trình nghiên cứu được trao Giải thưởng Tạ Quang Bửu 2017.
“Đây là minh chứng xác thực khẳng định Giải thưởng Tạ Quang Bửu uy tín, được thừa nhận, tham khảo ở khu vực và quốc tế”, Bộ trưởng đánh giá. Lĩnh vực được xét chọn, trao giải thưởng cũng ngày càng được mở rộng, bao gồm: Toán học; Vật lý; Khoa học máy tính và thông tin; Khoa học trái đất và môi trường; Hóa học và Khoa học nông nghiệp.
Nghiên cứu khoa học phải đam mê
Xúc động khi công trình được vinh danh, TS Trần Đình Phong chia sẻ đề tài nằm trong chuỗi nghiên cứu mà ông và đồng nghiệp tiến hành với mục đích chế tạo chiếc lá nhân tạo có thể chỉ với năng lượng mặt trời và nước biển, tạo ra nhiên liệu sạch H2. Hiện nhiều trung tâm lớn trên thế giới đã thực hiện các nghiên cứu trong lĩnh vực này và có nhiều tiến bộ, nhưng con đường đi tới công nghệ dùng nhiên liệu H2 thay thế xăng dầu còn rất xa.
Có thể trong tương lai khi chiếc lá nhân tạo đáp ứng đầy đủ yêu cầu sản xuất công nghiệp được chế tạo thành công thì một công nghệ khác ưu việt hơn được phát triển và ứng dụng. “Tôi muốn nói rằng, những người làm nghiên cứu, dù có cho mình một định hướng ứng dụng thật lớn, thật hoàn hảo thì cũng hiểu rằng con đường đi tới nó nhiều khi không hẹn trước. Chúng tôi cũng chuẩn bị tinh thần của người không thành công”, ông Phong chia sẻ.
 |
|
Phó thủ tướng Vũ Đức Đam và Bộ trưởng Chu Ngọc Anh chúc mừng các tác giả đoạt giải. Ảnh: Anh Tuấn. |
PGS Phạm Văn Hùng cũng có công trình giành giải năm nay mong muốn tận dụng thế mạnh của Việt Nam với nhiều sản phẩm nông nghiệp xuất khẩu hàng đầu thế giới, có nhiều cây thuốc quý để tham gia bảo vệ sức khỏe người dân. Hiện tỷ lệ bệnh tiểu đường, béo phì, tim mạch, ung thư ngày càng cao, nhà khoa học phải nâng cao năng lực nghiên cứu để cho ra những sản phẩm có giá trị phục vụ sức khỏe cộng đồng, đáp ứng yêu cầu không chỉ được “ăn ngon, mặc đẹp” mà còn “ăn để khỏe, ăn để chữa bệnh” của người dân.
“Là nhà khoa học, tôi nhận thấy mỗi công trình nghiên cứu dù là cơ bản hay ứng dụng, để có được kết quả xuất sắc, đều phải xuất phát từ tình yêu và niềm đam mê công việc. Bên cạnh đó, các nhà khoa học cần được tự chủ trong nghiên cứu để được tự do sáng tạo”, PGS Phong nói.
Trong danh sách nhà khoa học nhận giải trẻ, tiến sĩ Đỗ Quốc Tuấn chia sẻ đây là bước khởi đầu không gì tốt đẹp hơn. Dẫn câu nói của nhà vật lý nổi tiếng Andrew Strominger “niềm vui của một nhà khoa học là tạo nên những khám phá thú vị, chia sẻ chúng với người thân và đồng nghiệp, và cuối cùng là được ghi nhận xứng đáng”, tiến sĩ Tuấn cho biết hôm nay anh “đã trọn niềm vui nho nhỏ của một nhà khoa học”.
Mong có nhiều quỹ hỗ trợ nghiên cứu
Đánh giá cao các chính sách khoa học thời gian qua, TS Trần Đình Phong nhấn mạnh tác động của Quỹ Phát triển Khoa học và Công nghệ quốc gia, nơi tạo cơ hội bình đẳng trong việc tiếp cận nguồn tài trợ nghiên cứu. Nhà khoa học chỉ cần thực hiện các nghiên cứu nghiêm túc, hướng tới trình độ quốc tế cao nhất.
TS Phong mong rằng sẽ có nhiều quỹ tài trợ nghiên cứu tương tự, quỹ học bổng cho nghiên cứu sinh, sinh viên giỏi được xây dựng trong thời gian tới. “Được như vậy tôi tin rằng năng lực nghiên cứu của các đại học, viện, nhóm nghiên cứu và cá nhân nhà khoa học sẽ dần được nâng cao”, ông Phong nói.
PGS Phạm Văn Hùng thì mong muốn Bộ Khoa học và Công nghệ tiếp tục đổi mới cơ chế, chính sách để phát triển các nhóm nghiên cứu trong nước và tăng tính tự chủ trong công tác nghiên cứu nhằm tạo ra sản phẩm khoa học có tính ứng dụng cao và có công bố khoa học xuất sắc. Ông mong được tạo điều kiện thuận lợi để gắn kết nhà khoa học với doanh nghiệp, biến những kết quả nghiên cứu thành sản phẩm ứng dụng trong thực tế.
 |
|
Bộ trưởng Chu Ngọc Anh trao giải cho hai tác giả được giải chính. Ảnh: Anh Tuấn |
|
Hai giải chính được trao cho PGS Phạm Văn Hùng (Đại học Quốc tế, Đại học Quốc gia TP HCM) lĩnh vực sinh học nông nghiệp và tiến sĩ Trần Đình Phong (Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ) trong lĩnh vực vật lý. Trong công trình “Nghiên cứu khả năng tiêu hóa và sinh đường của các loại tinh bột gạo có hàm lượng amylose khác nhau và tinh bột gạo biến đổi bằng phương pháp vật lý”, PGS Phạm Văn Hùng và cộng sự đã tìm ra sự thay đổi cấu trúc và mức độ kháng tiêu hóa của các loại tinh bột gạo khi xử lý nhiệt – ẩm và ẩm – nhiệt. Phương pháp làm tiền đề cho các nghiên cứu ứng dụng trong sản xuất thực phẩm chức năng dùng phòng chống bệnh mãn tính như tiểu đường, béo phì. Tiến sĩ Trần Đình Phong với nghiên cứu “Cấu trúc polymer và cơ chế hoạt động xúc tác tạo H2 của molybdenum sulfide vô định hình” lần đầu tiên tìm ra cấu trúc, cơ chế hoạt động của molybden sulfide vô định hình, một xúc tác có thể thay thế cho vật liệu đắt tiền là bạch kim trong phản ứng điều chế nhiên liệu sạch hydro (H2) từ nước. Nghiên cứu được công bố trên tạp chí số một thế giới về khoa học vật liệu Natural Materials năm 2016. Giải trẻ trao cho công trình “Higher dimensional nonlinear massive gravity” (lý thuyết hấp dẫn phi tuyến nhiều chiều có khối lượng) của tiến sĩ Đỗ Quốc Tuấn. Nghiên cứu đã chỉ ra được bản chất của hằng số vũ trụ, thứ liên quan đến sự giãn nở tăng tốc của vũ trụ có thể được giải thích lý thuyết hấp dẫn phi tuyến có khối lượng trong không thời gian không những bốn chiều mà nhiều chiều. Mỗi giải thưởng gồm bằng chứng nhận của Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ, tiền thưởng 200 triệu đồng đối với giải thưởng chính, 50 triệu đồng cho giải thưởng nhà khoa học trẻ. |
Ban Khoa học – VNExpress