Giáo sư Tạ Quang Bửu sinh ngày 23/7/1910 tại huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An. Ông đỗ đầu tú tài bản xứ và tú tài Tây và được học bổng học Toán và Lý tại các trường đại học của Pháp và Anh.

Thời kỳ sau Cách mạng Tháng Tám, ông giữ chức Tham nghị trưởng Bộ Ngoại giao, Thứ trưởng và Bộ trưởng Bộ Quốc phòng. Ông thay mặt Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ký kết Hiệp định Genève năm 1954. Thời kỳ xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, ông đảm nhiệm vị trí Phó Chủ nhiệm kiêm Tổng thư ký Ủy ban Khoa học Nhà nước (nay là Bộ Khoa học và Công nghệ), Bộ trưởng Bộ Đại học và Trung học chuyên nghiệp (nay là Bộ Giáo dục và Đào tạo).

Ông đã góp phần quan trọng trong việc đặt nền móng, phương hướng phát triển cho giáo dục đại học và trung học chuyên nghiệp cùng nhiều ngành khoa học và kỹ thuật của đất nước. Ông cũng biên soạn nhiều tài liệu, thúc đẩy phổ biến kiến thức khoa học hiện đại, mời các nhà khoa học nước ngoài, Việt kiều về Việt Nam làm việc và trao đổi học thuật, tạo điều kiện thuận lợi cho việc bồi dưỡng, phát triển đội ngũ cán bộ khoa học và công nghệ của đất nước.

“Giáo sư Tạ Quang Bửu, với cái tâm trong sáng luôn quy tụ được những nhà khoa học giỏi ở nhiều lĩnh vực khác nhau. Cái tâm và trí tuệ của Giáo sư sẽ mãi mãi tỏa sáng trong các thế hệ trí thức Việt Nam”**. Giải thưởng mang tên giáo sư Tạ Quang Bửu đem lại niềm vinh dự cho các nhà khoa học được tôn vinh, khích lệ động viên các nhà khoa học phấn đấu không ngừng vì công cuộc phát triển đất nước.

 (*) Bài viết tham khảo “Tạ Quang Bửu – nhà khoa học tài năng, uyên bác”, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, 2014.

(**) Theo Giáo sư Nguyễn Văn Đạo, nguyên Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội.